محمدرضا حیدری

ملا نصرالدین فردی معروف است که در چند کشور دنیا از او یاد می شود ولی به درستی مشخص نیست که شخصیتی واقعی بوده یا خیالی و افسانه ای که حکایات او از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. او شخصیتی بذله‌ گو در فرهنگ‌ های عامیانه ایرانی، افغانی، ترکیه‌ای، عربی، کردی، قفقازی، هندی، پاکستانی و بوسنی است که در یونان هم محبوبیت زیادی دارد و در بلغارستان هم شناخته‌ شده است. ملا نصرالدین در ایران و افغانستان بیش از هر جای دیگر بعنوان یک شخصیت فکاهی اما نمادین محبوبیت دارد.

ملانصرالدین بنا به روایتی در سال ۱۲۰۸ در خراسان و در زمان حکومت سلجوقیان متولد شد. برخی منابع او را هم عصر تیمور لنگ (فوت در ۸۰۷ ق) یا حاج بکتاش (فوت در ۷۳۸ ق) دانسته‌ اند. نکته دیگر اینکه در نزدیک آق‌ شهر از توابع قونیه محلی است که با قفلی بزرگ بسته شده و می‌گویند که قبر ملانصرالدین در آنجاست که البته جای شک دارد و از آنجایی که ترکیه مکانی را هم به عنوان آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی معرفی کرده و در حالیکه آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی در خرقان است، کمی بعید است که قبر ملانصر الدین هم آنجا باشد و ترکیه بیشتر به دنبال تاریخ سازی برای خود است. برخی نیز بر این باورند که تاریخ زندگی ملا نصرالدین پیشتر از این ها است و ملا همان شخصیت جوحی در مثنوی می باشد. در مسکو نیز مجسمه ای از او ساخته شده که در محوطه مقابل ایستگاه مترو “مالادوژنایا” واقع در غرب مسکو نصب شده است.

او را در افغانستان، ایران و جمهوری آذربایجان ملا نصرالدین، در ترکیه هوجا نصرتین (خواجه نصرالدین) ، در عربستان جوحا (خواجه) می نامند و در بین کردها بە (ملا مشهور) معروف است. مردم عملیات و حرکات عجیب و مضحکی را به او نسبت می‌دهند و به داستان‌های او می‌خندند. قصه‌های او از قدیم در شرق رواج داشته و دانسته نیست ریشه آنها از کدام زبان آغاز شده است. به هر حال او سمبلی است از فردی که گاه ساده لوح و احمق و گاه عالم و آگاه و حاضر جواب است که با ماجراهای به ظاهر طنزآلودش پند و اندرزهایی را نیز به ما می آموزد.